Europa “Unplugged”: Lufta për Pavarësi Digjitale

Për vite me radhë, “Sovraniteti Digjital” ka qenë termi i preferuar i burokratëve të Brukselit, një ideal i lartë që zakonisht nuk shoqërohej me asnjë ndryshim konkret në mënyrën se si agjencitë qeveritare blinin softuerët e tyre. Por, ndërsa viti 2025 po mbyllet, një revolucion i heshtur po ndodh.

Nga ministritë e Vjenës deri te sallat e gjyqeve në Hagë, institucionet publike europiane nuk po mjaftohen më vetëm me fjalë. Ata kanë filluar të shtypin butonin “uninstall” për “kordonin kërthizor” digjital që i lidh me gjigantët amerikanë.

Bllokimi Ligjor: CLOUD Act kundër GDPR

Kjo lëvizje nuk ushqehet thjesht nga krenaria europiane, ajo diktohet nga një paradoks ligjor themelor.

Nga njëra anë kemi GDPR-në e BE-së, e cila u premton qytetarëve privatësi të plotë të të dhënave. Nga ana tjetër, kemi “US CLOUD Act”, i cili u jep autoriteteve amerikane fuqinë për të sekuestruar të dhëna nga kompanitë amerikane, pavarësisht se ku ndodhet fizikisht serveri (edhe nëse është në mes të Parisit apo Berlinit).

Për një drejtor IT-je në Europë, ky është një makth. Një vlerësim i ndikimit të të dhënave (DPIA) mbi një ofrues cloud amerikan shpesh rezulton me “Rrezik të Lartë” që asnjë lloj kodimi (encryption) nuk mund ta ndreqë. Nëse kompania mëmë është amerikane, “Xha Semi” i ka çelësat.

Modeli Austriak: Hapa të vegjël, ndikim i madh

Ndërsa shumë kishin frikë se braktisja e ekosistemit Microsoft/Google/AWS ishte e pamundur, Ministria e Ekonomisë, Energjisë dhe Turizmit në Austri sapo vërtetoi të kundërtën.

Në vend që të dorëzoheshin para presionit për të adoptuar zgjidhjet amerikane gjatë pandemisë, ministria mori frymë thellë dhe migroi 1,200 punonjës në Nextcloud, një platformë europiane me kod të hapur (open-source). Rezultatet e tyre?

• Më lirë: Kursime të ndjeshme në krahasim me licencat amerikane.
• Më shumë kontroll: Ndryshe nga përditësimet e diktuara nga Big Tech, ministria mund të ndikojë realisht në zhvillimin e softuerit.
• Sovranitet i plotë: Të dhënat qëndrojnë aty ku ata mund t’i shohin dhe t’i kontrollojnë.

Mësimi më pragmatik nga Austria? Nuk është e thënë të shkëputesh 100% menjëherë. Ata ende përdorin Microsoft Teams për thirrje të jashtme me Komisionin Europian, por puna e tyre e ndjeshme e brendshme është e mbrojtur pas një “muri” europian.

Kujdes nga “Sovereignty Washing” (Pastrimi i Sovranitetit)

Ndërsa eksodi fillon, gjigantët amerikanë po kundërpërgjigjen me një taktikë që kritikët e quajnë “Sovereignty Washing”. Kjo përfshin shitjen e shërbimeve “Cloud Sovran” që gjoja janë të vendosura në tokë europiane ose menaxhohen nga partnerë lokalë.

Megjithatë për sa kohë që përfshihet një kompani mëmë amerikane, dora e gjatë e qeverisë së SHBA-së mbetet prezente. Një kompani që i nënshtrohet ligjit amerikan nuk mund të konsiderohet sovrane për Europën.

Rruga përpara: Bli, Ndërto, Financo

Nëse Europa dëshiron të marrë një pjesë domethënëse të tregut të saj (synimi është 30-40%), rregullat dhe gjobat nuk mjaftojnë. Duhet patjeter një kthesë drejt një strategjie industriale më agresive:

• Bli Europian: Rregullat e prokurimit duhet të ndalojnë së qeni “neutrale” dhe të fillojnë të favorizojnë infrastrukturën lokale.
• Ndërto Europian: Ndryshimi i mendësisë nga rregullimi i thjeshtë i dyqaneve të aplikacioneve, te ndërtimi i shtresave bazë të serverëve dhe cloud-it.
• Mbro Fitoret: Ndalimi i blerjes së kompanive të suksesshme europiane nga gjigantët amerikanë (siç ndodhi së fundmi me blerjen e firmës holandeze Solvinity nga Kyndryl).

“Kordoni kërthizor” digjital është i trashë dhe i vështirë për t’u prerë. Për shumë njerëz, komoditeti i teknologjisë amerikane është një “drogë” e fuqishme. Por, ndërsa rreziqet ligjore rriten, zgjedhja “e guximshme” për t’u kaluar te alternativat lokale po bëhet e vetmja zgjedhje “e sigurt” për institucionet shtetërore.

Europa nuk po kërkon izolim teknologjik; ajo po kërkon qëndrueshmëri. Në një botë me tensione gjeopolitike në rritje, të dish që të dhënat e qeverisë tende nuk mund të ekspozohen nga një urdhër gjykate i huaj, nuk është thjesht preferencë teknike, është çështje e sigurisë kombëtare.